📚 Jak naprawdę żyje się twórcom książek w Polsce?

O raporcie Instytutu Książki „Kondycja zawodowa i warunki pracy osób tworzących książki w Polsce” (2025)

26 listopada 2025 r. Instytut Książki opublikował obszerny raport o tym, jak wygląda codzienność osób, dzięki którym na półkach bibliotek i księgarń pojawiają się książki. Autorzy, redaktorzy, ilustratorzy, tłumacze, korektorzy — cały ogromny świat ludzi, których zwykle nie widzimy, choć codziennie korzystamy z efektów ich pracy.

I wiecie co? Wyniki są… zaskakujące.

I warte poznania — szczególnie dla młodych, którzy interesują się pisaniem, grafiką, tłumaczeniami, literaturą czy pracą kreatywną.

🔎 1. Praca przy książkach to marzenie — ale często bardzo trudne

Raport pokazuje, że wiele osób zaczyna tę pracę z pasji — bo kocha słowa, historie i sztukę.
Ale idealistyczna wizja szybko zderza się z rzeczywistością:

➡️ większość twórców książek zarabia poniżej średniej krajowej
➡️ wielu pracuje na umowach krótkoterminowych lub jako freelancerzy
➡️ praca bywa nieregularna, a zlecenia — sezonowe

To trochę jak w filmach: romantyczna wizja pisarza przy biurku vs. realia walki z terminami i niepewnymi zleceniami.

🎨 2. Książki tworzą nie tylko pisarze — i to widać w raporcie

Raport przedstawia cały „ekosystem książki”. I fajnie pokazuje, że:

• Tłumacze odpowiadają za to, że możemy czytać Ricka Riordana, Suzanne Collins czy Stephena Kinga.

• Redaktorzy czytają tekst tyle razy, ile my czytamy memy w tygodniu.

• Ilustratorzy i graficy tworzą okładki, które decydują, czy w ogóle sięgniemy po książkę.

• Korektorzy tropią przecinki jak Sherlock Holmes tropi przestępców.

To ogrom pracy, o której zwykle nie myślimy.

💸 3. Z raportu wynika też coś ważnego: tworzenie książek wymaga wsparcia

W badaniu wielu twórców podkreślało:

• brak stabilności zawodowej,

• niewystarczające wynagrodzenia,

• konieczność podejmowania pracy dodatkowej,

• trudności z godzeniem pracy kreatywnej z codziennym życiem.

Czyli książki nie powstają „same z siebie” — to efekt wysiłku ludzi, którzy często muszą walczyć o możliwość robienia tego, co kochają.

📈 4. Ale nie jest tylko pesymistycznie! Raport pokazuje także nadzieję

Wiele osób pracujących przy książkach ocenia swoją pracę jako:

• wyjątkową,

• rozwijającą,

• dającą poczucie sensu.

Twórcy podkreślają, że to zawody, które pozwalają robić coś ważnego: wpływać na kulturę, edukację, emocje i wyobraźnię czytelników.

A młode pokolenie — tak, Wy! — coraz częściej myśli o karierach kreatywnych.
To dobry znak: zapotrzebowanie na treści, książki, komiksy, e-booki, ilustracje i tłumaczenia rośnie.

🧠 5. Czego możemy się z tego wszystkiego nauczyć?

Raport jest świetną lekcją:

✔️ książki tworzą ludzie — z pasją, ale też zmagający się z realnymi problemami

✔️ każda książka to praca wielu specjalistów

✔️ branża kreatywna potrzebuje nowych, młodych talentów

✔️ warto rozwijać kompetencje — nie tylko twórcze, ale też organizacyjne i cyfrowe

✔️ czytanie to forma wsparcia dla całego środowiska książki

Kiedy sięgasz po książkę, wspierasz cały łańcuch ludzi, którzy na nią pracowali.
To trochę jak głosowanie portfelem — im więcej czytamy, tym prężniej działa świat literatury.

🎁 A na koniec: kilka ciekawostek z raportu, które mogą Was zaskoczyć

• Ponad połowa ilustratorów pracuje na kilku projektach naraz, żeby „spiąć budżet”.

• Część pisarzy pisze… nocami, bo w dzień pracuje w zupełnie innych zawodach.

• Redaktorzy potrafią pracować z tekstem, który ma 800 stron — i nadal go lubić.

• Twórcy książek najczęściej narzekają nie na czytelników, tylko… na brak czasu.

Raport Instytutu Książki to ważny głos pokazujący, jak wygląda praca ludzi, dzięki którym świat literatury wciąż żyje i rozwija się.

I naprawdę warto się z nim zapoznać — zwłaszcza jeśli myślicie o zawodach kreatywnych.
Być może to właśnie Wy za kilka lat będziecie tworzyć książki, które trafią na półki Biblioteki Maczka.